Na Pasen en Hemelvaart kunnen we natuurlijk de Pinksteren niet achterwege laten. Dus daarom deze week in de Ouderpraat: Pinksteren.
religieuze pinkstervoorstelling met de duif en vurige
tongen boven de apostelen en maria
Na Jezus’ Hemelvaart zaten de apostelen samen met Maria weer bijeen op Sjavoeot, het joodse Wekenfeest zeven weken na Pesach (Pasen). Plotseling was er een gedruis alsof er een hevige wind opstak; er verschenen vurige tongen boven ieders hoofd en ongewild begonnen de apostelen in diverse talen te spreken over de wonderbare werken van de Heer. Deze gebeurtenis staat bekend als de uitstorting van de Heilige Geest, en staat al sinds de vierde eeuw op de christelijke kalender. De datum werd naar analogie van het joodse Wekenfeest bepaald op de vijftigste dag van Pasen – pentèkostos in het Grieks, vandaar: Pinksteren. In Vlaanderen spreekt men wel van Sinksen, een verbastering van het oud-Franse Sinquiesme, waarin eveneens vijftig zit.
In Europa was Pinksteren vooral in de Middeleeuwen een groot feest. In kerken werden duiven losgelaten, blaadjes van pioenrozen werden over de gelovigen uitgestrooid en er werd op klaroenen geblazen. Later is het belang van het feest tijdens diverse concilies (kerkvergaderingen) teruggebracht. In het begin was in de Heilige Geestweek (voorafgaand aan Pinksteren) alle arbeid verboden, vanaf 813 werd dat beperkt tot het begin van die week, terwijl in 1414 alleen de eerste, tweede en derde pinksterdag als rustdagen werden aangemerkt. De Synode van Dordrecht van 1618 haalde daar nog een dag af, al zou op enkele plaatsen de derde dag overleven…
Hoewel Pinksteren met twee dagen nog steeds een belangrijk kerkelijk feest was, hechtte ook de katholieke Kerk er minder gewicht aan door slechts de eerste dag ‘verplicht’ te verklaren. Dit had uiteraard zijn weerslag op de intensiteit van de viering. Pinksteren werd voor velen een wat onbestemd festijn, waaraan uiteenlopende evenementen werden gekoppeld, zoals schuttersfeesten, bedevaarten, processies en kermissen. Verder kent Pinksteren nog steeds enkele restanten van gebruiken die behoorden tot een groot voorjaarsfeest, dat rond Pasen en begin mei zijn climax had.
Waar komt “als Pasen en Pinksteren op één dag vallen” vandaan?
Wie zegt dat iets zal gebeuren “als Pasen en Pinksteren op één dag vallen”, bedoelt dat iets nooit zal gebeuren. Van Dale geeft de variant als Pasen op een vrijdag valt – ook dat betekent ‘nooit’, want Eerste Paasdag valt altijd op een zondag. Een synoniem van deze uitdrukking is “met sint-juttemis”.
Het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale vermeldt: “Pasen is het feest ter nagedachtenis aan de kruisiging en opstanding van Jezus en valt – afhankelijk van de maanstand – in maart of april. Pinksteren, het feest waarop de uitstorting van de Heilige Geest wordt gevierd, is vijftig dagen ná Pasen. Het is dus uitgesloten dat beide feesten op één dag vallen en in het verlengde daarvan betekent de uitdrukking ‘nooit’.”
Meikoningin of Pinksterbruid?
optocht met pinksterbruid in Schermerhorn
In de meeste plaatsen verdwenen Pinksterbruiden, net als Meikoninginnen, in de negentiende eeuw.
Lokale feesten
In de Zaanstreek is Pinksterdrie een herinnering aan de overwinning op de Spanjaarden aldaar in 1574. In Purmerend werd dan traditioneel een Bokkiesmarkt gehouden, waarop de bok werd gekocht die het grasveldje bij veel huizen moest korthouden. Maar dankzij de opkomst van grasmaaiers is die markt inmiddels vervangen door een Bokkiesdag, een kroegentocht per fiets waarbij Bockbier wordt geschonken. En op Walcheren gold Pinkster Drie als een dag waarop boerenknechten met paarden in de weer mochten gaan. Scheepswerf De Schelde, lange tijd de grootste werkgever op het eiland, haakte daarop in en vandaar dat dan het Ringrijden zijn hoogtepunt vindt.
In Borne, waar sinds 1980 vanuit meerdere wijken groepjes van tien tot vijftien meisjes van vijf jaar en ouder op Pinksterdag in optocht naar het centrum trekken om daar te dansen, heeft elk groepje nog wel een apart bruidje dat onder bogen loopt, zij wordt Rosa genoemd.
de pinksterkroon van Deventer
Pinkpop
pinkpop 2014
